Liesbeth van Tongeren (Tweede Kamerlid GroenLinks): "Ik denk dat in het IJsselmeergebied dezelfde situatie bestaat als in het Waddengebied: honderden instanties en besturen gaan er over en het is een grote bestuurlijke drukte."

Met de Tweede Kamerverkiezingen in het vooruitzicht sprak de redactie van IJsselmeerberichten met Liesbeth van Tongeren, lid van de Tweede Kamerlid voor GroenLinks over de toekomst van het IJsselmeergebied. Het interview werd gepubliceerd in IJsselmeerberichten, uitgave winter 2016/2017.

In hoeverre (h)erkent u als politicus het IJsselmeer en de omgeving als een waardevol gebied met een eigen identiteit en wat is voor u de persoonlijke ‘waarde’ van het IJsselmeergebied?

Het IJsselmeergebied heeft met de Kuststrook, Zeeland en de Wadden gemeen dat er nog veel grote ruimte is en uitgestrekte natuur. En dat is mooi want niet iedere Nederlander heeft na 500 meter wandelen al behoefte aan warme chocolademelk en pannenkoeken. Je moet in zo'n gebied een afweging van de belangen maken: recreatievoorzieningen zijn niet per se noodzakelijk, maar energiewinning met schone windmolens is echt nodig en daarvoor hebben we alle plekken met voldoende wind nodig. Liefst goed ingepast in het landschap. Dat is ook in het belang van het IJsselmeergebied zelf, want door de klimaatverandering en zeespiegelstijging wordt ook het IJsselmeergebied bedreigd met nog meer metershoge dijken.

Windparken in het IJsselmeergebied

Als ook Windpark Fryslãn doorgaat staat er feitelijk een hek van windmolens om het IJsselmeer. Wat vindt u van al die grootschalige windparken die er staan en gepland zijn en in het bijzonder het nu geplande Windpark Fryslãn langs de Afsluitdijk?

Ik weet dat heel veel mensen windmolens erg lelijk vinden en hinderlijk. Ik zelf vind ze prachtig en ze geven heel veel schone energie, veel meer dan ooit met zonnepanelen mogelijk is. We hebben een internationale verplichting, ook tegenover onze kinderen, om onze energievoorziening duurzaam en schoon te maken. Daarvoor is nu elke geschikte plek nodig. Minister Henk Kamp van Economische Zaken heeft met alle provincies een overeenkomst waar hun taakstelling op het gebied van windenergie gerealiseerd moet worden en daarin heeft Friesland gekozen voor Windpark Fryslãn. Mijn persoonlijke voorkeur gaat uit naar kleinschaliger oplossingen, zoals het plan van 'Fryslãn foar de wyn', waarin dorpen en steden het initiatief hebben. Als dat een echt alternatief zou zijn, heeft dat mijn voorkeur. Verder: goede inpassing in het landschap is heel belangrijk, maar gezien de urgentie van voldoende plekken misschien niet altijd haalbaar. Overigens vallen de effecten van windmolens op de omgeving in de praktijk vaak erg mee en moet je er ook even aan wennen. Toen de waterwindmolens in Noord-Holland op grote schaal gebouwd werden, was daar ook veel weer­ stand tegen, want ze waren 'lelijk' en stonden in het schootsveld voor de verdediging. Als het om trekvogels gaat zijn er heel duidelijke richtlijnen dat als windmolens in de trekroutes staan, ze bepaalde periodes gewoon uit moeten om vogels veilig de gelegenheid te bieden zich te verplaatsen.

Doorlaatbare dijken en natuurontwikkeling

Omdat het gehele IJsselmeer en het Markermeer Natura 2000-gebied zijn, wordt er veel geld uitgegeven aan natuurontwikkeling, maar (veilige) doorlaatbare dammen (Afsluitdijk en Houtribdijk) zijn veel belangrijker voor het herstel van de dynamische estuariumnatuur. Wat vindt u!

Waarom lukt jullie lobby voor zo'n doorlaatbare Houtribdijk niet? Er is veel te zeggen voor natuurlijker waterbeheer. Wij van GroenLinks zijn voorstanders van een veel kleinschaliger landbouw, waarin boeren ook een taak hebben op het gebied van natuurbeheer. Daar­ in past een beleid van meer natuurlijke stroming in het IJsselmeergebied, met meer vispassages, meanderende beken et cetera heel goed. Ik ben heel actief geweest voor het openen van de sluizen van het Haringvliet, waar dezelfde situatie met veel te weinig natuurlijke dynamiek in het water nu opgelost gaat worden. Er komt weer een beetje eb en vloed, vissen kunnen van zee naar zoet en omgekeerd. Jullie moeten daarin goed volhouden en blijven pleiten voor herstel van de natuur. Dat spreekt niet vanzelf: zachte krachten moeten worden beschermd!

Groot Schipholfiliaal bij Lelystad

Er wordt al tientallen jaren gesproken over een tweede grote luchthaven in de Flevopolder nabij Lelystad. Is het wel zo'n goed idee. zo'n tweede grote luchthaven?

Nee, dat is helemaal geen goed idee. Zo'n tweede luchthaven voorziet in een sterke uitbreiding van het luchtvaartverkeer en dat is absoluut niet goed. Zeker nier voor de ecologische boeren bij Lelystad, die dan waarschijnlijk problemen gaan krijgen met hun certificering. Wij van GroenLinks pleiten voor een verbetering van de aansluiting van het noodzakelijke luchtvaartverkeer op treinverkeer, zodat je als reiziger makkelijk kunt overstappen en bijvoorbeeld ook je bagage makkelijk meegaat. Dat kan veel beter en daarmee kunnen veel korte vluchten worden vermeden. Er is momenteel al veel onnodig luchtvaartverkeer. Overigens is de businesscase van die nieuwe luchthaven gebaseerd op de exploitatie van de parkeerplaatsen rond het vliegveld.

Versnipperd bestuur: rommelig beleid

Het IJsselmeergebied is versnipperd over de beleidsgebieden van vele gemeenten. provincies. waterschappen, ambtelijke diensten, verzelfstandigde rijksdiensten zoals Rijkswaterstaat, Staatsbosbeheer en natuurbeheerders zoals de Landschappen en Natuurmonumenten. Wie vindt u dat de regie in het gebied moet hebben en wat zou er zo snel mogelijk aangepakt moeten worden?

Ik denk dat in het IJsselmeergebied dezelfde situatie bestaat als in het Waddengebied: honderden instanties en besturen gaan er over en het is een grote bestuurlijke drukte. Dat is niet zo gemakkelijk te veranderen en we moeten ons richten op enkele democratisch gekozen instellingen zoals het Rijk, de provincies en de gemeenten. Een nieuw soort bestuursorgaan dat niet democratisch is moeten we niet willen. Om echt ongewenste ontwikkelingen tegen te gaan. zoals bouwen in de kuststrook of allerlei buitendijkse bouwaspiraties van gemeenten rond het IJsselmeer, zouden in de Omgevingswet een aantal belangrijke spelregels moeten worden opgenomen als richtlijn. Het gaat op dat gebied niet de goede kant uit. De rechtse kabinetten van de afgelopen jaren bewegen de verkeerde kant uit. Alleen een nieuwe linkse coalitie zou hier iets aan kunnen doen. Daarom moet de IJsselmeervereniging doorgaan met weerstand bieden aan al die lokale wethouders met grote plannen, die de natuur en het landschap bedreigen. Een troost: de zachte krachten gaan winnen!