Al jaren wordt de gemeentepolitiek in Hoorn beheerst door de discussie rondom ontwikkeling van de Poort van Hoorn. Een langjarig stadsontwikkelingsplan dat een heel scala aan (potentiële) deelprojecten behelst, ter ontwikkelingen van het stationsgebied van Hoorn. Grootschalige parkeergelegenheid en busstation aan de noordzijde van het station; ontwikkeling van de vrijgekomen zuidzijde; ontwikkeling van Vale Hen en Pelmolenpad met wonen, kantoren en detailhandel; doortrekken van de Maelsonstraat naar de Provinciale weg, en; aanleg van de Carbasiusweg, oftewel De Tunnel. Met de eerste visievorming werd begonnen in 2006.
De ingrepen waarmee het stationsgebied kon worden opgewaardeerd, werden benoemd en er werd berekend wat e.e.a. ongeveer zou gaan kosten. Maar toen diende de crisis zich aan. Al gauw werd duidelijk dat uitvoering van alle deelprojecten op korte termijn niet betaalbaar zou zijn. De raad van 2006-2010 koos ervoor het hele plan in de ijskast te zetten.
Na de verkiezingen van 2010 vormde zich echter een nieuwe coalitie van VVD, VOCH, Fractie Tonnaer, D66 en CDA. De Poort van Hoorn werd uit de ijskast gehaald en, belangrijker, het deelproject ‘Tunnel’ werd tot topprioriteit van het coalitieakkoord benoemd.
Deze keuze werd van meet af aan fel is bekritiseerd (zie de alternatieve visie voor de redenen waarom). Door de verschillende oppositiepartijen, maar bijvoorbeeld ook door de klankbordgroep die als onafhankelijk adviesorgaan voor de Poort van Hoorn was aangesteld.
In eerste instantie miste deze kritiek echter zijn effect. Ten eerste omdat de coalitie niet bereid was de discussie aan te gaan. Er was een akkoord en daar had men het mee te doen. Ten tweede omdat de oppositie in die eerste periode geen gezamenlijke lijn trok.
Eind 2012 kwam daar verandering in doordat GroenLinks het initiatief nam om de fractievoorzitters van de zes oppositiepartijen bijeen te roepen. Ons voorstel was om een gezamenlijke alternatieve visie op het Poort van Hoorngebied te ontwerpen. Wij schreven vervolgens de kernversie, waarna met de aanvullingen van de ovrige vijf partijen het onderstaande plan ontstond.
Sindsdien staan er twee volwaardige visies tegenover elkaar die beide gesteund werden door grofweg de helft van de huidige raad. Twee visies die veel overeenkomsten vertonen, maar ook enkele fundamentele verschillen kennen. De belangrijkste daarvan is dat wij De Tunnel weer terugplaatsen in de ijskast en vooral ontwikkeling van het stationsgebied voor ogen hebben. Door die keuze kost ons plan minder dan de helft van wat het coalitieplan kost, terwijl het bovendien beter is voor de stad.
Met trots presenteer ik u hieronder het volledige plan,
Samir Bashara, Lijsttrekker GroenLinks Hoorn
De politiek van Hoorn heeft zich de afgelopen jaren veelvuldig en intensief beziggehouden met de Poort van Hoorn. Dit heeft veel overeenstemming, maar ook veel discussie opgeleverd, onder meer over de mate waarin de discussie niet werd gevoerd. Het verheugde ons dan ook dat u, na herhaald verzoek daartoe vanuit de raad, op 22 maart jl. een algemene informatiebijeenkomst hebt georganiseerd. Uw voorstellen, plannen en beelden m.b.t. het project zijn daarbij uitgebreid toegelicht door de verantwoordelijk wethouder (dhr. Louwman), ondersteund door diverse experts.
Wij hebben mede door deze bijeenkomst ten enenmale kunnen concluderen wat de meesten van ons feitelijk al wisten: de Poort van Hoorn bevat een scala aan aansprekende plannen voor de ontwikkeling van onze mooie stad. Plannen die een aantal jaar geleden, in tijden van economische voorspoed, raadsbreed werden gesteund. Plannen die voor een aanmerkelijk deel ook nú nog de goedkeuring kunnen wegdragen van de meeste leden van de gemeenteraad. Tevens hebben wij echter bevestigd gekregen waar wij reeds sinds langere tijd zorgen over hadden. Deze zorgen spitsen zich toe op de gekozen volgorde in de uitvoering van de Poort van Hoorn en het gebrek aan cofinanciering (het feit dat de gemeente Hoorn de totale kosten zelf wil gaan opbrengen). Bovendien zijn de tijden sinds de eerste planontwikkeling ingrijpend veranderd en is er een evaluatie nodig van de uitgangspunten. Dit alles maakt dat de wijze waarop uw college aan de slag wil met de Poort van Hoorn een uiterst wankele basis kent.
De afgelopen jaren hebben wij niet stilgezeten en uitgebreid advies ingewonnen bij experts. Wij hebben de door hen en door ons verwachte ontwikkelingen van de komende twintig jaar verwerkt in een betaalbare, uitdagende en uitnodigende visie. Een visie die zich richt op een toegankelijke, dynamische en leefbare stad Hoorn. Een stad waar het goed toeven is voor bewoners, voor de middenstand en voor bezoekers. Een ronde stad. Een stad in evenwicht. Wij hebben úw plannen en beelden tegen het licht gehouden van deze door óns ontwikkelde visie op de toekomst. Als uitkomst daarvan hebben wij een aantal gezamenlijke uitgangspunten en voorstellen ontwikkeld. Deze voorstellen bieden wij u bij deze aan.
Samenvatting en leeswijzer
In de brief gaan wij achtereenvolgens in op de eerdere besluitvorming rond de Poort van Hoorn, onze analyse van de hiaten in de visie van uw college en eindigen wij met oplossingsrichtingen en alternatieven voor de door u voorgestelde ontwikkeling van de stad Hoorn.
Wij blikken terug op de totstandkoming van plannen / visies in de vorige periode en tonen hoe al aan het eind van die periode door de vorige raad pas op de plaats werd gemaakt i.v.m. de fiancieel-economische situatie.
Daarna benoemen wij de drie belangrijkste hiaten zoals die volgens ons bestaan in de huidige visie van het college. Deze spitsen zich toe op:
- het gebrek aan cofinancieringsbronnen voor de huidige plannen (hiaat 1);
- het gebrek aan integraliteit in de huidige plannen en de volgorde van de uitvoering, die in onze ogen onverstandig is (hiaat 2), en;
- de veranderde werkelijkheid sinds de eerste planvorming die, ons inziens, (veel) te weinig wordt meegewogen in de huidige planvorming (hiaat 3).
Vervolgens bieden wij een alternatieve oplossingrichting, door een vijftal richtinggevende uitgangspunten aan te reiken langs welke een volgens ons betere (binnen)stadsontwikkeling mogelijk wordt. Deze punten zijn:
- Richt u primair op de ontwikkelingsmogelijkheden aan de noordzijde van het station in plaats van een tunnelbak, waar de kansen op cofinanciering veel groter zijn.
- Stel de tunnel uit of blaas hem helemaal af en borg daarmee (mede) de autoluwe binnenstad.
- Creëer een aansprekend stationsgebied aan de zuidzijde.
- Kies voor inbreiden in plaats van uitbreiden.
- Maak de bestaande rondjes af.
Tot slot roepen wij op tot samenwerking en het zoeken naar een zo breed mogelijk politiek en maatschappelijk draagvlak.
Terugblik
In de vorige raadsperiode heeft de gemeenteraad ingestemd met de ontwikkeling van de Poort van Hoorn. De gedachte hierbij was dat het stationsgebied beter betrokken moest worden bij de binnenstad en dat er een verbinding moest komen met de noordkant van het station. In dit gebied zouden verschillende functies een plaats kunnen krijgen. De Task Force Ruimtewinst (TFR), heeft een stedenbouwkundige visie gegeven van deze ontwikkeling, die een samenhangend pakket aan functies bevatte voor dit gebied, zoals woningen, kantoren, winkels en dienstverlenende instellingen zoals de bibliotheek. Vooral de aantrekkingskracht van de verschillende soorten vervoer die in dit gebied samenkomen, is het sterke punt van een stedelijke ontwikkeling in dit gebied, zoals openbaar treinverkeer, busvervoer, het transferium en de fietsenstalling.
In 2009 heeft het toenmalige college het besluit genomen om de effectieve ontwikkeling voorlopig niet door te zetten vanwege de aankomende stagnerende economie. Wel heeft het college de planvorming door laten lopen. Dat besluit dat door de gemeenteraad is geaccordeerd, was ingegeven door het feit dat de uitvoering van twee riskante projecten onverantwoord zou zijn in het licht van die stagnerende economie. Er is toen gekozen voor de uitvoering en financiering van de Westfrisiaweg, omdat alle betrokken gemeenten akkoord waren met de financiering van die weg. Daar kwam nog bij dat cofinanciering voor de tunnelbak niet realistisch meer was. De gemeente Hoorn zou dus de kosten van de tunnelbak en aanliggende infrastructuur voor eigen rekening moeten nemen.
Hiaat 1: Gebrek aan cofinanciering
Ondanks de stagnerende economie en het ontbreken van cofinanciering heeft dit college in zijn coalitieakkoord opgenomen de uitvoering van de Poort van Hoorn ter hand te willen nemen. U begint daarbij met de aanleg van de tunnelbak en de nodige infrastructurele werken, maar nu geheel op kosten van de gemeente. Een aantal van ons heeft eerder aangegeven dat de bijbehorende investering een te grote aanslag betekent voor het sociaal/maatschappelijke veld. Zeker in deze tijden van bezuinigingen en schaarste vinden wij een dergelijke extra aanslag op het budget voor een Sociaal Hoorn onwenselijk.
Wij weten dat zowel de markt als de overheid ons in de steek laat als het gaat om cofinanciering van de tunnelbak. Wat u wel doet, is op eigen financiële kracht de tunnel aanleggen en daarmee verspeelt u de kans om in een later stadium van aanleg van de tunnel een cofinanciering te ontvangen. Niet voor niets zegt de TFR-update van juni 2008: “Er moet een goede mix van zeer rendabele investeringen en onrendabele investeringen tot stand komen”.
Hiaat 2: Integraliteit en uitvoeringsvolgorde
Het college is naar onze mening het overzicht over de Poort van Hoorn kwijtgeraakt. De TFR heeft namelijk een samenhangende visie neergelegd met duidelijke kostendragers die samenhangen met de volgorde van de uit te voeren onderdelen. Er was bovendien een belangrijke samenhang in deze visie aanwezig tussen het parkeren aan de noordzijde van het station en het aanleggen van de tunnelbak. U concentreert zich nu enkel op de tunnelbak en geeft geen invulling aan de parkeerproblematiek. U verlaat daarmee de ontwikkelingsstrategie van de TFR. Bovendien strookt deze aanpak niet met het uitgangspunt van de autoluwe binnenstad en de uitgangspunten van de bereikbaarheid van de stad. U kiest ervoor om het verkeer de stad in te trekken via de tunnelbak en gaat niet aan de slag met de parkeervoorzieningen aan de noordzijde van het station. Met het parkeren is in uw planvorming weliswaar rekening gehouden, maar u heeft hiervoor geen budget beschikbaar. Dit zal ertoe leiden dat bij uitvoering van uw plannen het verkeer in een tunnelfuik rijdt. De binnenstad heeft immers geen capaciteit om al het verkeer dat de tunnel aantrekt te herbergen. In plaats van voor het spoor zal het verkeer achter de tunnel vast komen te staan.
In het uitwerkingsproces heeft u de hulp ingeroepen van een klankbordgroep om advies aan u uit te brengen over de Poort van Hoorn en hoe de uitwerking zou moeten plaatsvinden. Het advies van de klankbordgroep week af van uw voorstel. Vooral het naar voren halen van de uitvoering van de tunnelbak wordt afgewezen. Het argument dat het verkeer uit de tunnelbak direct voor de verkeerslichten staat van het kruispunt de Weel/Scharloo is hierin bepalend. Bovendien komt het uitgangspunt van de autoluwe binnenstad ook volgens de visie van deze klankbordgroep in gevaar met de door u voorgestelde uitvoering van de tunnelbak.
Wij concluderen dat het een vreemde beweging is in het licht van bestaand beleid om een tunnel aan te leggen zonder dat het parkeren geregeld is. Juist met de aanleg van de tunnelbak en de aansluiting op het kruispunt de Weel/Scharloo gaat u in tegen de uitgangspunten van de autoluwe binnenstad. Waar u de auto’s juist zoveel mogelijk buiten de stadssingel zou moeten willen houden, leidt u ze er juist naar binnen. Het is bovendien de vraag of een tunnel nog nodig is nadat uitgebreide parkeerfaciliteiten aan de noordzijde van het station gerealiseerd zijn.
Hiaat drie: oude versus nieuwe uitgangspunten
Uw visie is gebaseerd op oude uitgangspunten. Er zijn nieuwe tijden aangebroken die we mee moeten wegen in onze besluitvorming over de bereikbaarheid van de binnenstad. De winkels in de binnenstad krijgen het de komende tijd moeilijk vanwege de economische situatie en de komst van het internetwinkelen. Landelijke cijfers laten zien dat de binnensteden met leegstand te maken zullen krijgen. In hoeverre aantrekkelijke binnensteden als Hoorn minder kwetsbaar zijn, moet afgewacht worden. Het laatste koopstromenonderzoek laat wel zien dat Hoorn als winkelstad aantrekkelijk is. Hoorn is een van de best scorende steden als het gaat om herhaalbezoek. En bovendien blijkt uit dat laatste onderzoek dat alle inwoners van Hoorn hun dagelijkse goederen in Hoornse winkels kopen en dat er nauwelijks ( 1% ) weglek is van niet-dagelijkse goederen. Er is dus een sterke binding van de inwoners van Hoorn met hun stad.
Deze kennis is van belang als we spreken over winkeluitbreiding in het stationsgebied. Wellicht dat we terughoudend moeten kijken naar enige winkeluitbreiding in het stationsgebied. Het is namelijk de kunst om een evenwichtige ontwikkeling tot stand te brengen tussen de binnenstad en eventueel nieuw te ontwikkelen winkelgebied.
Alternatieve oplossingsrichtingen
Het mag duidelijk zijn dat de ondertekenaars van deze brief een andere ontwikkeling voorstaan van de binnenstad en het stationsgebied. Wij willen met een realistische blik naar dit gebied kijken en rekening houden met de huidige onzekere tijd. Wij bieden u een optie aan die Hoorn minder geld kost en daarmee de mogelijkheid de stad fysiek te ontwikkelen en tegelijkertijd Sociaal Hoorn te ontzien. Deze optie sluit ook aan op het uitgangspunt van de autoluwe binnenstad. Bovendien speelt deze optie in op de veranderende omstandigheden op het gebied van het functioneren van binnensteden.
Uiteengezet in hoofdpunten:
Richt u primair op de ontwikkelingsmogelijkheden aan de noordzijde van het station in plaats van een tunnelbak
Onderzoek deze mogelijkheden. Kijk daarbij specifiek naar de mogelijkheden tot cofinanciering door overheden voor de verplaatsing van het busstation naar de noordzijde van het station en de bouw van een meerlaagse parkeergarage aan de Noordkant van het station. Dit biedt kansen voor het ontlasten van de gemeentelijke begroting en zorgt ervoor dat de verkeersdruk op de binnenstad gereguleerd wordt.
Cofinanciering en gemeentelijke lasten
De investeringskosten van de verplaatsing van het busstation en de bouw van een gebouwde parkeergarage zullen veel minder zijn dan de bouw van een tunnelbak en aanliggende infrastructuur, indien voor beide projecten aan de noordzijde cofinanciering aanwezig is. Wij zijn ervan overtuigd dat landelijke en provinciale subsidies haalbaar zijn: voor het transferium, voor de bevordering van OV, voor bescherming van de historische stad. Als het gaat om de uitbreiding van het transferium zal de rijksoverheid, als medeverantwoordelijke voor deze voorziening, mogelijk bijdragen. Dit geldt ook voor de verplaatsing van het busstation, waarbij de provincie partner kan zijn. Wij zien deze cofinanciering daarom als kansrijk en zijn als ondertekenaars van deze brief bereid om geld vrij te maken in de gemeentelijke begroting voor deze ontwikkeling aan de noordzijde indien sprake is van een verantwoorde cofinanciering. Wij zien daarbij bovendien mogelijkheden om de onrendabele top van de parkeergarage te financieren met geld uit het fonds “Parkeren en Infrastructuur”. Dat geld komt vrij indien gestart wordt met de noordzijde van het station in plaats van met de tunnelbak.
Verkeersdruk en autoluwe binnenstad
De huidige plannen voorzien niet in de uitvoering van een parkeergarage aan de noordzijde van het station en er is al helemaal geen geld voor vrijgemaakt. De huidige opstoppingen worden slechts verder de stad ingeleid, met als resultaat congestie rond de Weel, stank en overlast en nog grotere parkeerdruk op de binnenstad. Dit maakt de in het coalitieakkoord beleden en door bewoners en middenstand zo gewenste autoluwe binnenstad onmogelijk. Vanuit het oogpunt van bevordering van het treinverkeer biedt de tunnel geen enkel voordeel, in tegenstelling tot hetgeen in de bestaande plannen wordt beweerd. De ontwikkeling van parkeerfaciliteiten aan de noordzijde én het verplaatsen van het busstation bieden juist de mogelijkheid om de autoluwe binnenstad te bevorderen. In plaats van met een tunnelbak verkeer de binnenstad in te trekken, wordt op deze manier een voorziening gecreeërd die verkeersbewegingen richting de binnenstad overbodig maakt (in het geval van de parkeergarage) en wegneemt (in geval van verplaatsen van het busstation).
Overige kansen aan de noordzijde
Wij willen u daarnaast voorstellen om Intermaris/Hoeksteen in te schakelen voor inpassing en stedelijke samenhang van de parkeergarage en het busstation in dit gebied. Op dit ogenblik is er namelijk een grote vraag naar huurwoningen. Ook in het dure segment. Daarnaast biedt een ontwikkeling aan de Noordkant kansen voor het Westfriesgasthuis, het verpleeghuis Lindendael en het Horizon college.
Klankbordgroep ondersteunt start aan noordzijde
In de klankbordgroep zijn pogingen gedaan om een andere volgorde van uitvoering van de Poort van Hoorn voor te stellen. Een volgorde die past in het bestaande verkeer- en parkeerbeleid en oog heeft voor de economische situatie van de stad. De meeste deelnemers in de klankbordgroep zien meer in een ontwikkeling aan de Noordkant van het station.
Stel de tunnel uit of blaas hem helemaal af
Het is goed mogelijk dat de voorzieningen aan de noordzijde de tunnelbak overbodig maken. Indien het busverkeer aan de noordzijde blijft en bezoekers aan de binnenstad hun auto aan de noordzijde in een parkeergarage kwijt kunnen, dan is de toegangsweg voor de binnenstad hoofdzakelijk voor bestemmingsverkeer (bewoners en vracht). Indien het verkeer vanaf de provinciale weg daarbij via een doorsteek bij de Maelsonstraat richting de garage wordt geleid, zal de verkeersdruk bij de spoorwegovergang fors teruglopen. Alleen in een later stadium, als het stationsgebied met de functies wonen en kantoren is ingevuld, gaat de tunnelbak wellicht weer een rol spelen. Maar daarop kan vooruitgelopen worden. De geplande tunnel aan de Carbasiusweg wordt met de bovenstaande ontwikkelingen ons inziens minder nodig. Afgewacht zal zelfs moeten worden of de tunnelbak in zijn geheel nog nodig zal zijn.
Creëer een aansprekend stationsgebied aan de zuidzijde
Zoals hierboven genoemd, verdwijnen de bushaltes aan de zuidkant naar stationsgebied Noord. Hiermee ontstaat ruimte voor een aansprekend stedelijk stationsgebied waar diverse kernaders van onze binnenstad (Veemarkt, Kleine Noord en Vale Hen) samenkomen. Zet aan de zuidzijde van het station in op een aansprekend project. Bijvoorbeeld een Cultuurhuis, inclusief de bibliotheek, een uitnodigende stadsentree via de Veemarkt. Doorontwikkeling van de Vale Hen en het autovrij maken van zowel de Veemarkt als de Noorderveemarkt, worden mogelijk vanwege het sterk vergrote parkeeraanbod aan de noordzijde van het station. Het zuidelijke stationsgebied wordt daarmee de gedroomde entree voor fietsers, voetgangers en (wellicht) slow traffic naar onze schitterende historische binnenstad.
Kies voor inbreiden in plaats van uitbreiden
Sterke uitbreiding van winkelmeters wijzen wij af. Uit alle langetermijnprognoses van experts (zowel de ‘uwe’ als de ‘onze’) blijkt dat er in de toekomst eerder een afname dan een toename van de vraag naar deze meters kan worden verwacht. Wij adviseren u dan ook zeer terughoudend te zijn met veel extra vierkante meters winkelgebied. Maak in plaats daarvan de stad compacter, stimuleer gebruik en benadrukking van de bestaande stadsindeling, faciliteer event shopping; maak een belevenis van winkelen in Hoorn…en het belangrijkste:
Maak de bestaande rondjes af
Verbind de looproutes zó dat de bezoeker niet steeds de stad uitloopt en versterk op deze manier de plaatselijke economie. Bestendig ook deze routes zélf: het grote winkel- en horecarondje, inclusief het Roode Steen, Kleine Noord, Vale Hen en het Nieuwland; het historische rondje langs havens en beeldbepalende plekken; en het cultuurrondje dat de Park Schouwburg, de historische waterkant en het Oostereiland met elkaar verbindt. Nu het Oostereiland weer in de schijnwerpers staat, wordt het echt tijd om deze laatste looproute vanaf het Oostereiland t/m de Parkschouwburg snel ter hand te nemen. Het Westerdijkgebied met een vernieuwde boulevard is een gebied waar kansen liggen. Als straks het stadstrand is aangelegd, ontstaat er een prachtige wandelroute langs het waterfront. Zo kan de stad met de plannen die er al liggen snel worden verbeterd.
Het is van belang dat bovengenoemde routes doorlopen. Momenteel is sprake van (te) lange onontwikkelde stukken, en vaak lopen ze dood in onverzorgde uiteinden van de stad. Vervolmaak de looprondjes door ze op elkaar aan te laten sluiten, zo mogelijk ondersteund door een gevarieerd aanbod van slow traffic. Maak verbinding tussen de cultuurknooppunten langs de verder te ontwikkelen waterkant (met cultuur, recreatie, strand, hier en daar wat horeca). Zó wordt de bezoeker verlokt om in de binnenstad te blijven.
Slotnoot
Geacht college, u betoogde onlangs dat er geen andere visies zijn onderzocht, omdat de Raad daar niet om heeft gevraagd. Welnu, hierbij bieden wij u deze andere visie aan. Een visie die gericht is op een evenwichtige stadsontwikkeling, die ruimte biedt aan creatieve en dynamische initiatieven, die de stad schoner en leefbaarder maakt en die zonder twijfel minder geld kost dan de bestaande plannen. Een visie die Sociaal Hoorn ontziet, omdat de kosten lager zullen zijn en vanwege de veel grotere kans op cofinanciering bovendien niet alleen op de schouders van Hoorn komen te liggen.
Wij vragen u deze visie en de bijbehorende voorstellen volwaardig en uitvoerig te onderzoeken op uitvoerbaarheid, kosten en effecten.
Wij vragen u aan ons te rapporteren over de mogelijkheden van cofinanciering en de hoogte van de bedragen die hiermee gemoeid zouden zijn.
Wij vragen u pas op de plaats te maken en niet in de bestaande plannen te volharden op basis van de zo smalle meerderheid die uw coalitie nog bezit. Dit is geen basis waarop men een dermate ingrijpend plan moet willen doorvoeren. Wij vragen u dringend om daarentegen te koersen op een brede politieke consensus en een breed draagvlak in de Hoornse samenleving.